Besluiten die binnen de vennootschap worden genomen, bijvoorbeeld door het bestuur of door de algemene vergadering van aandeelhouders, kunnen ingrijpende gevolgen hebben. Het is daarom essentieel dat deze besluiten juridisch correct tot stand komen. Wanneer er fouten worden gemaakt, kan een besluit ongeldig worden verklaard. Maar wat betekent dat precies? Is een besluit nietig of vernietigbaar? En wat zijn de gevolgen voor de betrokken partijen? In deze blog verkennen we deze vragen en bieden we een overzicht van de belangrijkste juridische regels en uitdagingen.
Het verschil tussen nietigheid en vernietigbaarheid
Een van de belangrijkste onderscheidingen in het vennootschapsrecht is die tussen nietige en vernietigbare besluiten. Hoewel beide begrippen betrekking hebben op ongeldigheid, verschillen ze wezenlijk in aard en gevolgen.
Nietigheid
Een nietig besluit is vanaf het moment van totstandkoming ongeldig. Er is geen rechterlijke tussenkomst nodig om dit besluit ongeldig te verklaren. Dit geldt bijvoorbeeld als een besluit in strijd is met de wet of de statuten van de vennootschap. Voorbeelden hiervan zijn een besluit van een orgaan dat niet bevoegd is om dat besluit te nemen, een besluit dat tegen dwingend recht ingaat, zoals een onjuiste dividenduitkering of een besluit dat wordt genomen zonder dat het quorumvereiste in acht is genomen. Daarnaast is er sprake van een nietig besluit in het geval het besluit is genomen ondanks het ontbreken van een door de wet of statuten voorgeschreven voorafgaande handeling van of mededeling aan een ander dan het orgaan dat het besluit heeft genomen. Hiervan is bijvoorbeeld sprake in het geval er een wettelijk dan wel statutair goedkeuringsrecht van de algemene vergadering bestaat en desondanks zonder deze goedkeuring een besluit is genomen.
Vernietigbaarheid
Een vernietigbaar besluit blijft geldig totdat een rechter het besluit wegens een gebrek – op verzoek van een belanghebbende – vernietigt. Het besluit is dan met terugwerkende kracht ongeldig. De belanghebbende dient een verzoek tot vernietiging binnen één jaar na het nemen van het besluit in te dienen bij de rechter. Een besluit kan worden vernietigd in het geval het besluit lijdt aan een procedureel totstandkomingsgebrek, zoals bijvoorbeeld een foutieve oproeping voor een algemene vergadering, in het geval het besluit in strijd is met de redelijkheid en billijkheid of in het geval het besluit in strijd is met een (intern) reglement.
Wanneer een besluit niet op de juiste wijze tot stand is gekomen – bijvoorbeeld door een incorrecte stemprocedure – leidt dit doorgaans tot vernietigbaarheid. Fundamentele fouten in de totstandkoming van een besluit kunnen echter in sommige gevallen alsnog tot nietigheid leiden, zoals het ontbreken van een vereiste meerderheid of quorum.
Een nietig besluit is dus automatisch ongeldig, terwijl een vernietigbaar besluit afhankelijk is van een actie door een belanghebbende. Dit verschil heeft ook processuele consequenties. Een rechter moet ambtshalve uitgaan van nietigheid, terwijl vernietiging alleen op verzoek kan worden uitgesproken.
Praktische voorbeelden
Meerderheid en quorum
Het ontbreken van de vereiste meerderheid of het niet behalen van het quorum zijn fundamentele totstandkomingsgebreken. In het geval de vereiste meerderheid of het quorum niet is behaald, maakt dit het genomen besluit nietig. De Hoge Raad heeft bevestigd dat besluiten die niet voldoen aan dergelijke fundamentele vereisten nietig zijn. Bijvoorbeeld een besluit tot statutenwijziging dat een tweederdemeerderheid vereist, maar slechts een gewone meerderheid behaalt, is nietig. De gedachte hierachter is dat zonder de vereiste meerderheid er geen rechtsgeldige wil is geuit.
Bijeenroeping en oproeping
De bijeenroeping betreft het besluit om een vergadering op een specifiek tijdstip en plaats te laten plaatsvinden. In de praktijk is het vaak het bestuur van de vennootschap dat besluit om de algemene vergadering bijeen te roepen. Het bestuur draagt vervolgens zorg voor de oproeping van de leden die deel uitmaken van de algemene vergadering. Een onjuiste oproeping maakt een genomen besluit doorgaans vernietigbaar, omdat dit een procedurele totstandkomingsgebrek betreft. Indien er echter vooraf door het bevoegde orgaan binnen de vennootschap geen geldig besluit tot bijeenroeping is genomen, leidt dit tot nietigheid van de genomen besluiten in de algemene vergadering.
Bijvoorbeeld wanneer een algemene vergadering plaatsvindt – zonder dat deze correct is opgeroepen door het bestuur – zijn de genomen besluiten vernietigbaar. Indien de algemene vergadering überhaupt door een onbevoegd orgaan binnen de vennootschap bijeen is geroepen of als een algemene vergadering zonder besluit tot bijeenroeping van het bestuur plaatsvindt, zijn de genomen besluiten nietig.
Buiten en digitale vergadering
Digitale besluitvorming of besluitvorming buiten vergadering moet aan strikte eisen voldoen. Het digitaal vergaderen in de NV/BV vereist een statutaire grondslag. Voor besluitvorming buiten vergadering in de BV is vereist dat elke vergadergerechtigde daarmee instemt. Zonder unanieme instemming van de betrokkenen kan een dergelijk besluit vernietigbaar of zelfs nietig zijn, afhankelijk van de omstandigheden van het geval.
Het belang van de redelijkheid en billijkheid
Bij de besluitvorming binnen de vennootschap speelt de redelijkheid en billijkheid een essentiële rol. Een besluit kan vernietigbaar zijn als het onredelijk is tegenover de minderheidsaandeelhouder(s) of een bestuurder. Dit is een veel voorkomende grond in geschillen. Bijvoorbeeld een besluit om geen dividend uit te keren, ondanks dat de vennootschap winst heeft gemaakt, kan onder bepaalde omstandigheden als onredelijk worden aangemerkt ten opzichte van de minderheidsaandeelhouder(s). In dergelijke gevallen kunnen deze aandeelhouder(s) vernietiging van het besluit vorderen.
Conclusie
De regels omtrent de ongeldigheid van besluiten in het vennootschapsrecht vormen een delicaat evenwicht tussen rechtszekerheid en rechtvaardigheid. Voor bestuurders, aandeelhouders en andere betrokkenen is het cruciaal om de procedures correct te volgen en de inhoud van besluiten zorgvuldig af te wegen. Fouten kunnen immers leiden tot nietigheid of vernietigbaarheid, met alle gevolgen van dien.
Bent u betrokken bij een besluitvormingsproces en wilt u zeker zijn van de juridische houdbaarheid ervan? Of wilt u een besluit aanvechten? Heeft u nadere vragen naar aanleiding van het voorgaande? Neem contact met ons op via ondernemen@jurato.nl, wij helpen u graag.
